تاثیر كیفیت محیط زندگی و مجتمع های مسكونی در روحیه جمعی افراد و ساكنین

چكیده
 
هدف اصلی این رساله، یافتن تأثیر كیفیت محیط زندگی (بطور عام) و كیفیت محیط مسكونی مجتمعهای مسكونی – (بطور خاص) در روحیه افراد و سپس روحیه جمعی ساكنین است.
از ابتدای تاریخ: مسكن بعنوان سرپناه نقش مهمی در زندگی جوامع انسانی بازی كرده است كه با پیشرفت جوامع و در روند تكمیلی كاركرد مسكن، عملكردهای دیگری نظیر زنگی اجتماعی، روابط خانوادگی، محلی جهت آسایش روح و روان و تمدید قوا و . . . . به آن افزوده گردید.
در دوره معاصر، در دنیای غرب، پس از جنگ جهانی دوم كه با تخریب بیشمار واحدهای مسكونی همراه شد، نیاز به مسكن برای جمعیت زیاد بی‌خانمان باعث شد كه دولتها به ساخت مجتمعهای مسكونی روی آورند كه بیش از هر چیز، مساله كمیت و پاسخگویی به تعداد بیشتر، در آن مطرح بود.
این مساله، در كشور ما به شكلی دیگر، در حال وقوع است كه نشانه های آن به وضوح دیده می‌شود. رشد فزاینده جمعیت در سالهای پس از انقلاب، موجب ایجاد قشر جوان جمعیتی گردیده كه از تبعات این رشد فزاینده جمعیت، نیاز به مسكن فراوان است.
اگر چه نرخ رشد جمعیت از 5/2 درصد به 2/1 رسیده است، اما تحقیقات نشان می‌دهد كه اجرای طرح كنترل جمعیت در كشور هنوز پاسخگوی نیازهای آموزشی و بهداشتی در این زمینه نیست و به دلیل اهمیت موضوع و با توجه به جوان بودن جمعیت، تاكنون كارشناسان بارها در ارتباط با انفجار جمعیت ایران در ده 80 هشدار داده‌اند . چنانكه صندوق جمعیت سازمان ملل متحد پیش بینی می‌كند كه جمعیت ایران طی كمتر از نیم قرن آینده از مرز 121 میلیون نفر خواهد گذشت . آمار دقیق پیش بینی شده این صندوق جمعیت ایران در سال 2050 میلادی را 121 میلیون و 400 هزار نفر اعلام می‌نماید كه از جمعیت آلمان، ژاپن و حتی روسیه در زمان مشابه سبقت خواهد گرفت.
این موضع باعث شده است كه به نوعی تجربه پس از جنگ جهانی دوم، در ایران در حال تكرار باشد: یعنی ساخت مجتمعهای مسكونی فاقد كیفیت و فقط دارای كمیت.
در این راستا، شناخت عوامل موثر در بهبود كیفیتی مسكن، یكی از مسائلی است كه باید به آن پرداخته شود، چرا كه تاثیرات آن بطور غیر قابل انكاری در روحیه افراد و نیز روحیه عمومی جامعه، متجلی می‌گردد.
بنابراین در روند مطالعات به مساله مسكن و شاخصهای اجتماعی آن، و كیفیت محیط، تاثیرات روانی محیط بر انسان و نقش مشاركت در بهبود روحیه جمعی ساكنین مجتمعهای مسكونی، پرداخته می‌شود و سپس با ارائه یك جمع بندی و تدوین اهداف كلی و عملیاتی، طراحی یك مجتمع مسكونی با بهره گیری از عوامل موثر محیطی در روحیه جمعی ساكنان، صورت می‌پذیرد.



چكیده رساله
فصل اول: مسكن                                1   
بخش اول: مسكن، كیفیت، شاخصهای اجتماعی   
    مفهوم مسكن، سكونت‌ و سكونتگاه    
    تعریف سازمان بهداشت جهانی از مسكن   
    اهداف كلی مسكن در كشورهای جهان سوم     
    سیاست احداث مجتمعهای مسكونی در برنامه عمرانی ایران   
    اشكالات مسكن مدرن   
    روحیه جمعی در افراد   
    فردگرایی و خانواده هسته‌ای بجای جمع‌گرایی    
    عوامل مؤثر در بررسی وضعیت مسكن   
    اهداف كلی اجتماعی مسكن    
    بررسی ابعاد كمی نیاز مسكن    
    بررسی ابعاد كیفی نیاز مسكن    
    عوامل ایجاد تغییرات در مسكن    
    سلسله مراتب نیازهای انسانی    
    اهداف كلی اجتماعی در سیاستهای مسكن    
    استانداردهای مسكن با توجه به شرایط متفاوت    
    پیامدهای اجتماعی استاندارد مسكن    
    نیازهای اجتماعی- روانی    
    گونه‌گونی فرهنگی و استانداردهای یكنواخت    
    بخش دوم: مسكن، مجتمع مسكونی و نیازها                23
    دورنمای تحول بعد خانوار    
    طبقه‌بندی «نیاز» از دیدگاه جامعه شناسی    
    نحوه طبقه بندی نیازها    
    انواع رفتارهای سكونتی در مقابل حداقل فضا    
    ویژگیهای سازمان فضایی خانه‌های تاریخی    
    ویژگیهای فضاهای سكونتی معاصر    
    سازمان فضایی خانه‌های معاصر    
ادامه فصل اول: مسكن                            34   
    معیارهایی باری طراحی خانه معاصر    
    عرصه‌های زندگی جمعی و خصوصی    
    پیوستگی عرصه‌های عمومی و خصوصی    
    نیازهای اساسی یك مجتمع مسكونی    
    گروه‌بندی فضاهای مسكونی    
    قسمتهای تشكیل دهنده مسكن خانواده  سنتی ایران   
  1- عرصه مشترك    
2- عرصه والدین   
3- عرصه فرزندان   
4- عرصه خویشاوند    
5- عرصه مهمان   
6- فضاهای خدماتی- بهداشتی   
7- فضاهای ورودی و خروجی   
تناسب فضایی و عملكردی    
گونه‌های مسكن:    
1- آپارتمانهای مرتفع    
2-  برج در فضای سبز    
3- آپارتمان متراكم بدون آسانسور    
4- آپارتمانهای دارای دسترسی مستقیم    
5- خانه‌های حیاط دار    
6- خانه‌های متصل    
7- خانه‌های مستقل   
محیط مسكونی    
1-    محیط اجتماعی    
رفتار اجتماعی ساكنان ساختمانهای بلند   
2- محیط كالبدی    
مقیاس انسانی    
محیط كالبدی- شرایط كلی    
ادامه فصل اول: مسكن                             58     
1-    شرایط زیست مناسب    
2-    دسترسی به فضای باز- فضای بازی كودكان    
تفریحات    
استانداردهای تفریح    
وضع فضای باز عمومی    
3-    تفكیك مسیر عبور پیاده از سواره    
4-    طراحی محوطه    
5-    اشراف   
6-    ایمنی   
7-    امنیت   
الف: امنیت روانی    
ب: امنیت فیزیك    
روابط همسایگی و تأثیر آن در تقویت نظارت    
8-    پاركینگ    
9-    فضاهای جمعی   
10-تسهیلات عمومی    
11- مراكز خرید   
مكان‌یابی مراكز عمومی    
مراكز خرید موقت   
فصل دوم:  فضاهای عمومی                         67   
فضاهای عمومی    
تقویت روحیه جمعی و زندگی اجتماعی    
طراحی فضای شهری و روحیه جمعی    
اصول طراحی فضاهای شهری ( برای تسهیل برخورد اجتماعی افراد )    
1-    تأمین ایمنی و سهولت دسترسی    
2-    تسهیل استفاده مرتب و دایمی ساكنان    
3-    ایجاد حس تشخص و حمایت از مناعت طبع افراد   
نما- هویت ساكنین   
نفوذ پذیری نما    
ادامه فصل دوم: فضاهای عمومی                     73   
ادامه اصول طراحی فضاهای شهری    
4-    تقویت حس «تعلق به جامعه‌ای با هویت»    
5-    برانگیختن حس كنجكاوی و كاوش    
6-    بر جای گذاردن تجربه‌های بیاد ماندنی و ارزشمند    
7-    تعیین جهت و تسهیل فعالیتهای مختلف    
8-    احساس بودن در «خانه»ی خود        
9-    تقویت راههایی برای ارتباطهای شخصی   
راه ، عابر پیاده و مراودات اجتماعی   
ویژگیهای پیاده روی    
فصل سوم: انسان ، روان ، مسكن                        83   
بخش اول: روانشناسی محیطی   
روانشناسی در معماری    
رابطه معماران و روانشناسان    
سازگاری انسان با هر نوع محیط جدید ؟!!   
درك انسان از محیط    
عوامل موثر بر ادراك محیطی    
نظریه‌های ادراك محیطی        
1- نظریه برانس ویك    
2- نظریه گیبسون    
3- نظریه برلین    
4- نظریه پدیده شناسی    
شناخت محیطی    
عوامل موثر بر شناخت محیطی    
گم شدن خوشایند!!       
ارتباط شخصیت و محیط فیزیكی    
نظریات روان شناختی در مورد رابطه شخصیت و محیط    
1-    نظریه شخصیت هنری مورای   
2-    تئوری میدانی كرت لوین   
ادامه فصل سوم: انسان ، روان ، مسكن                    103   
بخش دوم: عوامی كیفی محیط    
زیبایی شناسی معماری (و تاثیر آن بر روحیه و رفتار افراد)    
عوامل كیفی محیط و تاثیر آن بر روحیه افراد از دیدگاه روانشناسی    
1- حریم    
2- مبلمان و اسباب و اثاثیه   
3- مصالح و رنگ   
4- نور و روشنایی    
5- پنجره ها    
6- گل و گیاه و فضای سبز   
فصل چهارم: مقدمات طراحی                         117   
بخش اول: مطالعات جغرافیایی    
بخش دوم: مطالعات تطبیقی    
مجتمع مسكونی فیروزه   
مجتمع مسكونی زیست خاور   
مجتمع مسكونی 600 دستگاه    
مجتمع مسكونی قدس   
مجتمع مسكونی بنیاد مسكن    
بخش سوم: شناخت سایت   
فصل پنجم طراحی                                 135   
بخش اول: آنالیز طرح    
بخش دوم : مدارك طراحی    
منابع و مأخذ                                   



منابع و مآخذ

-ابعاد اجتماعی مسكن
- مسكن حداقل
- مسكن شهری
- گونه گونیها در خانه سازی- نوشته ها براكت- بوك هولت - ترجمه گل آرا فریدیان و ناصر یزد خواستی
- طراحی مسكن امروزی و اصول معماری خانه های سنتی- جمله آبادی شماره 23 محمد رضا حائری
- عرصه های زندگی جمعی و خصوصی- كریستوفر الكساندر - برج چرمایف- ترجمه منوچهر مزینی
- تئوری شكل خوب شهر- كوین لینج - ترجمه دكتر سید حسین بحرینی
- راهنمای طراحی معماری ساختمانهای بلند مسكونی
- نشریه صفحه شماره 32
- طراحی فضای شهری و زندگی اجتماعی - سرشت معماری ترجمه رسول مجتبی پور نوشته: سوزان كروهت سنارد
-    فرهنگ جامع روانشناسی و روانپزشكی - پورافكاری
-    رهواری شرط لازم برای شهرهای قابل سكونت سرشت معماری
-     كتاب آموزش معماران- حسین سلطانزاده
-     فصلنامه معماری و فرهنگ – شماره 2و3 – ادراك و شناخت محیطی – نسرین دهپاشی
-    فرایند طراحی شهری- دكتر سید حسین بحرینی
-    Rene Dubos , “Technology  and Mans bological N ature” ,1965