تاثیر تحصیلات زنان بر توسعه اقتصادی كشور

مقدمه
 
افزایش مشاركت زنان در توسعه، شاید پیش از آنكه موضوعی اجتماعی باشد، بحثی اقتصادی است و افزایش زنان تحصیل‌كرده می تواند شاخصی برای پیشرفت محسوب شده و فرصتی برای سرعت بخشیدن به روند توسعه و نیز رویارویی با چالش ‌ها و پیامدهای تغییر و تحول ناشی از رشد و توسعه فراهم آورد. بررسی تأثیرات آموزش در سطوح مختلف فردی ، خانوادگی و اجتماعی زنان نشان از بهبود موقعیت زنان در زندگی فردی و اجتماعی  داد. این امر آنها را در مراحل بعدی در ایفای نقش های متعدد و متنوع اجتماعی، چه در جایگاه مادر در امر تربیت فرزند چه در جایگاه نیروی انسانی ماهر و متخصص در عرصه كار و مدیریت و به طور كلی به عنوان یك شهروند مسئول و آگاه و زیر مجموعه‌ای از سرمایه‌های انسانی، تواناتر می‌كند، كه نبود آن دور باطلی را ایجاد می ‌كند كه محرومیت‌های زنانه و فقر زنانه و به دنبال آن كندی بسیار در روند توسعه در اجتماع بروز می كند. دقیق تر آن است كه به این محرومیت‌ها هم به عنوان علت و هم به عنوان معلول در این سیكل باطل نگاه كنیم: در جامعه‌ای با میزان آگاهی، دانش اجتماعی و درآمد ناچیز، والدین در سرمایه‌گذاری برای دخترانشان كوتاهی می كنند زیرا از آنان انتظار ندارند كه در امور اقتصادی خانواده مشاركت داشته باشند. دختران بدون تحصیلات و با آگاهی ناچیز، تبدیل به مادران تحصیل نكرده‌ای می‌شوند كه دارای مهارتهای ارزشمندی در خارج از منزل نیستند، قدرت اثر گذاری بر تصمیم‌گیری‌های خانواده را ندارند، دخترانشان نیز مانند خودشان از آموزش محروم می مانند و دور باطل ادامه می یابد. در حالیكه پسران برای آموزش به مدرسه  فرستاده می‌ شوند، دختران برای ایفای نقش‌های سنتی در خانه می ماندند، در نتیجه دانش نیاموخته و مهارت نیافته باقی می‌ماندند و شرایط لازم برای مشاركت اقتصادی برایشان فراهم نمی شود. اقتصاد آسیب می‌بیند، هنجارها و فرهنگ سنتی و تبعیضات كلیشه‌ای جنسیتی كهنه بر جای خود می‌مانند و اولین نیروی محركه توسعه كه نوزایش اندیشه‌ها و تواناسازی پتانسیل‌هااست خاموش و بی اثر می‌شود و افراد تحت نظام‌های  غلط فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی، خود به عواملی مقاومت كننده در برابر توسعه تبدیل می‌شوند از این منظر در جوامع توسعه نیافته یا در حال توسعه چون ایران كه با فقر سرمایه‌های انسانی و پدیده فرار مغزها مواجه است، زنان می توانند «نیروی شتاب دهنده» توسعه محسوب شوند.   جامعه‌ امروز ایران، جامعه‌ای در حال گذار از همه ابعاد اقتصادی، فرهنگی ، نقشی و اجتماعی است. متعاقب این گذار الگوهای موجود باید برای تطابق با شرایط پویا انعطاف پذیری كه ناشی از توسعه سریع و همه جانبه كشورهای جهان است تغییر یابند. در میان این تغییرات مسلماً تعارض سنت و مدرنیته خود را نشان خواهد داد و به گفته  اقتصاددان معروف جان میناردكینز ،" توسعه تقابل نو و كهنه است".  حال با توجه به اهداف بلند توسعه گرا كه تقاضای نامحدود را به جدال با منابع محدود می‌كشاند، این پرسش به جاست كه در روند توسعه باید منابع اقتصادی را به كدام  سمت، جهت داد؟ پاسخ این سؤال بیش از آنكه معطوف به منابع فیزیكی باشد متمركز بر منابع انسانی است و در منابع انسانی موجود ، «زنان» به عنوان بخشی كه كمتر مورد توجه و پرورش قرار گرفته‌اند  در كانون توجه اقتصاددانان توسعه گرا قرار می گیرند، چنانكه لارنس ایچ سامرز ، رئیس بخش اقتصاد و توسعه و اقتصاددانان ارشد بانك جهانی در این زمینه می گوید:
«معتقدم كه در صورت شناخت تمامی منافع، سرمایه‌گذاری در آموزش دختران، شاید پر بازده‌ترین سرمایه‌گذری در جهان در حال توسعه باشد» 



فهرست موضوعی مطالب

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
مقدمه    1
چارچوبی نظری تحقیق    3
فرضیه‌ها     4
روش تحقیق     5
مشكلات و موانع    5
اصطلاحات و واژه‌های كلیدی    6
(1) فصل اول:     8
    1-1) توسعه و مفاهیم    8
    2-1) توسعه اقتصادی    17
    3-1) مطالعه اجمالی عوامل موثر بر توسعه اقتصادی    19
    4-1) بررسی وضعیت توسعه‌ای ایران طی سال‌های 1382 –1376...23
جداول و نمودارها    26
(2) فصل دوم:     28
    1-2) مطالعه وضعیت گذشته و موجود تحصیلات زنان در ایران    28
جداول و نمودارها    40
(3) فصل سوم:     44
    1-3) تأثیرتحصیلات زنان بر عامل فرهنگی-اجتماعی توسعه اقتصادی 44
    2-3) تاثیر تحصیلات زنان بر عامل انسانی توسعه اقتصادی    59
    الف) تأثیر كمی تحصیلات زنان بر عامل انسانی توسعه اقتصادی    63
    A) وضعیت زناشویی و سواد     63
    B ) باروری و سواد    64
    C) سواد و تعداد فرزندان     65
    D) سطح تحصیلات و تعداد فرزندان    66
    ب) تأثیر كیفی تحصیلات زنان بر عامل انسانی توسعه اقتصادی    67
    A) سواد و تعداد فرزندان فوت شده    68
    B) سواد و تعداد فرزندان دارای مدرك دیپلم و بالاتر   
    3-3 ) تأثیر تحصیلات زنان بر عامل اقتصادی توسعه اقتصادی    69
جداول و نمودارها    81
(4) فصل چهارم: خلاصه پژوهش و پیشنهاد    93
    1-4) بررسی چالش‌ها و موانع در مسیر توسعه آموزشی زنان ایران     96
     2_4)بررسی فرضیه ها    .102
     3_4)پیشنهاد برای روش تحقیق در مطالعات بعدی    102
فهرست منابع     103


فهرست منابع

1)جیروند،عبد الله.توسعه اقتصادی"مجموعه عقاید".تهران:مولوی،1368.
2)تودارو،مایکل.توسعه اقتصادی در جهان سوم.مترجم غلامعلی فرجادی،چاپ پنجم،جلد اول ،تهران:خوشه،1370.
3)قره باغیان،مرتضی.اقتصاد رشدو توسعه.جلد اول،تهران: نشر نی 1371.
4)یان گلدن وال و آلن وینترز.اقتصاد توسعه پایدار. مترجمان غلامرضا ارمکی و عبدالرضا افتخاری،تهران : شرکت چاپ و نشر بازرگانی ،1379.
5)"کارنامه هشت ساله اقای خاتمی،مردود یا قبول؟!" . اقتصاد ایران.(اردیبهشت 138)
6)یونیسف.دختر بچه ها،سرمایه گذاری برای آینده.مترجم نیلوفر پور زنده ،تهران:یونیسف،1371.
7)ساروخانی باقر و رفعت جاه مریم ."عوامل جامعه شناختی موثر در باز تعریف هویت اجتماعی زنان".پژوهش زنان. دوره 2،شماره1 بهار 1383.
8)کنفرانس زن،علم،صنعت و توسعه.تهران:دفتر امور زنان ریاست جمهوری،1374.
9)مرکز آمار ایران.تحلیلی بر ویژگی های ازدواج در ایران،گرایش ها و روند ها.تهران: مرکز آمار ایران،دفتر انتشارات واطلاع رسانی، 1383.
10)کمالی،کیومرث.بررسی تطبیقی وضعیت سواد،مقاطع تحصیلی،ازدواج و طلاق در استان اردبیل و شش استان دیگر.اردبیل:سازمان برنامه و بودجه استان اردبیل،معاونت هماهنگی و برنامه ریزی،1377.
 11)کار،مهرانگیز.زنان در بازار کار ایران.تهران: روشنگران،1373.
 12)مرکز امور مشارکت زنان ریاست جمهوری.زن،توسعه و تعدد نقش ها. تهران: برگ زیتون،1380.
13)چایچی،پریچهر . بررسی موانع اشتغال زنان تحصیلکرده در تهران. تهران:سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان تهران،1383.
14)جزنی،نسرین."اموزش چندگونگی نیروی کار:قبول تفاوت ها،جلوگیری از تبعیض ها". مجموعه مقالات دومین کنفرانس توسعه منابع انسانی.تهران:برگزیده،1384.